Ýapon iýmitiniň taryhy b.e.öň 10 müň adamdan häzirki günlere çenli.

Ýapon naharhanalarynyň taryhy uzak we gyzyklybolup, dürli medeniýetleriň we taryhy döwürleriň täsiri bar. Ýapon azyk önümleriniň taryhdan öňki döwürlerden häzirki döwre çenli ösüşine gysgaça göz ýetirmek bolýar:

• B.e.öň 10 müň ýyl. Ýomon döwri (bu döwürden tapylan aýratyn ýüpli küýze göwresi üçin atlandyrylan) ýapon taryhynyň iň irki döwri hasaplanylýar. Şol döwrüň ýaşaýjylarynyň öz iýmitleri üçin awlamaga, balyk tutmaga, ýygnanmaga daýanýandygyna ynanylýar. Şeýle hem olar ýabany ösümlikleri ösdürip ýetişdirip, guratmak we fermentlemek ýaly iýmitleri saklamagyň usullaryny işläp düzdüler.

• B.e.öň 300-den 300-e çenli. Ýaýoi döwründe Ýaponiýada tüwi ösdürip ýetişdirmegiň girizilmegi göz öňünde açylypdyr. Bu döwür çaltlyk bilen esasy iýmite öwrülipdir. Bu döwürde metal gurallary hem kämilleşipdir, bu bolsa keramika önümçiligini ýola goýmak, has kämil nahar bişirmegiň usullaryny ornaşdyrmaga mümkinçilik beripdir.

• 794-1185-nji ýyllar. Ýaponiýada heýi döwri medeniýetiň gülläp ösýän döwri bolupdyr. Bu döwürde azyk önümleriniň uly ähmiýeti bolupdyr. Şol döwrüň kazyýet aristokratiýasy hytaý we koreý naharlarynyň, şeýle hem ýerli maddalaryň we däp-dessurlaryň täsirine düşüp arassalanan naharlary işläp düzdi. Şeýle hem bu döwürde ýapon iýmitiniň goşgy we edebiýat görnüşlerinde ilkinji ýazuw ýazgylary ýazylypdyr.

  Advertising

• 1192-1333-nji ýyllar. Kamakura döwri samuraý synpynyň ýokary göterilişini görüpdir. Bu döwürde zen buddhidiniň prinsipleri esasynda öz iýmit medeniýetini ösdüripdir. Munuň üçin sadalyga, tebigy tagamlara we ýerli serişdeleri ulanmaga üns bermek göz öňünde tutulýardy.

• 1333-1573-nji ýyllar: Muromaçi döwri – Ýaponiýada syýasy öwrülişikleriň we sosial özgerişlikleriň döwri boldy. Bu döwür şol döwrüň iýmit medeniýetinde öz beýanyny tapdy. Bu döwrüň naharlary dünýäniň dürli ýurtlaryndan dürli serişdeleriň we tehnikalaryň ulanylmagy, şeýle hem tempura (bişirilen iýmit) ýaly täze nahar stilleriniň döremegi bilen häsiýetlendirilipdir.

• 1573-1868-nji ýyllar. Edo döwri – Ýaponiýada nisbi durnuklylyk we gülläp ösen döwür. Bu döwür şol döwrüň iýmit medeniýetinde öz beýanyny tapýar. Bu döwrüň naharlary dürli sebitara naharlary, şeýle hem köçeleriň azyk önümleriniň peýda bolmagy, ilkinji häzirki zaman restoranlarynyň işjeň ösdürilmegi bilen häsiýetlendirildi.

• 1868-nji ýylda şu güne çenli: Meiji döwründe Ýaponiýa dünýäniň galan bölegine açyldy. Bu bolsa ýurduň azyk medeniýetine uly täsir etdi. Günbatar maddalar we nahar bişirmegiň usullary girizilip, azyk senagaty döwrebaplaşdyrylyp başlandy. Häzirki wagtda ýapon naharlary dürli-dürli we çylşyrymly naharlary bilen tanalýar. Bu nahardünýäniň dürli künjeginden dürli maddalaryň we nahar bişirmegiň stilleriniň täsirine düşýär.

  Advertising
  ToNEKi Media Shop

Ýapon azyk däpleri amerikanlar we britanlar gelende üýtgeýär.

Amerikalylaryň we britanlaryň Ýaponiýa gelmegi ýurduň azyk medeniýetine uly täsir etdi. Meiji döwründe (1868-1912) Ýaponiýada döwrebaplaşdyrmak we günbatarlaşdyrmak prosesi geçirildi. Onuň içinde günbatar yň köp sanly maddalarynyň we nahar bişirmegiň usullarynyň girizilmegi göz öňünde tutulýar. Ýaponiýadaky ilkinji amerikan we britan konsullyklary 1850-nji ýyllarda döredildi. Olar bilen türkmenistana täze iýmit we nahar bişirmegiň usullaryny girizýän günbatarlylaryň akymy geldi.

Bu döwürde düýpli özgertmeleriň biri-de bugdaý ununyň önümçilik depginde alnyp barylmagy boldy. Bu un çörek, köke we beýleki bişirilen harytlary taýýarlamakda ulanylypdyr. Bu bolsa, esasan, tüwi, gök önümler we deňiz önümleri esasynda amala aşyrylýan däp bolan ýapon berhiztutmagyndan düýpli daşlaşypdyr. Bu döwürde girizilen beýleki günbatar maddalary ýag, süýt, peýnir, sygyr bolupdyr. Öň Ýaponiýada bu maddalar giňden ulanylmandyr.

Amerikalylar we britanlar täze maddalary girizmekden başga-da, Ýaponiýada meşhurlyga eýe bolan grilling we bişirmek ýaly täze nahar bişirmegiň usullaryny hem girizdiler. Bu üýtgeşmeler ýurduň azyk medeniýetine uly täsir etdi we şu günki bilşimiz ýaly häzirki zaman ýapon naharlarynda hem aýdyň görünýär.

Häzirki wagtda Ýaponiýa häzirki fast food eýýamy gelip ýetdi.

Soňky onýyllyklarda Ýaponiýada fast food pudagy güýçli bar. Ýaponiýa gelen ilkinji fast food zynjyrlary 1971-nji ýylda Tokioda ilkinji restoranyny açan McDonald's boldy. Şondan bäri başga-da köp sanly fast food zynjyrlary ýapon bazaryna giripdir. Olaryň arasynda KFC, Burger King we Pizza Hut hem bar.

Ýaponiýada fast food restoranlary ýapon bazaryna degişli menýu harytlarynyň seljermesini hödürläp, ýerli tagamlara we isleglere uýgunlaşdylar. Mysal üçin, Ýaponiýadaky McDonald's menýuda özüniň has däp bolan naharlaryndan başga-da, teriyaki burger, balykgulak burgerleri, tüwi gap-gaçlary hödürleýär. Beýleki fast food zynjyrlary hem ýapon bazaryna ýörite menýu zatlaryny taýýarladylar. Meselem, KFC-niň "Karaž-kun", bişirilen towuk nahary, Pizza Hutyň "Balykgulak we maýonez" pizzasy.

Ýaponiýada fast foodyň giňden ýaýramagynyň artmagyna garamazdan, ýurtda hem köçe iýmiti baradaky däp-dessurlar köp wagtdan bäri dowam edýär. Bu däp azyk medeniýetiniň möhüm bölegi bolup galýar. Mundan başga-da, Ýaponiýada gülläp ösýän restoran sahnasy bar. Ol dürli naharlary, şol sanda däp bolan ýapon, günbatar we birleşme naharlaryny hödürleýär.

Tokaýlarda we Osakada köçe iýmiti däpleri.

Köçe iýmiti ýa-da "ýatai" Ýaponiýada uzak we baý däp-dessurlara eýe bolup, ýurduň köp şäherlerinde, şol sanda Tokioda we Osakada duş gelip bolýar. Tokaýlarda köçe iýmitini Tsukiji balyk bazary we Ameýoko bazary ýaly açyk howada ýerleşýän dürli bazarlarda, baýramçylyklarda we çärelerde duş gelip bolýar. Tokaýlarda köçeleriň käbir meşhur iýmit zatlaryna takoýaki (squid toplary), ýakiniku (grilllenen et), okonomiýaki (dürli maddalardan taýýarlanan tagamly pankek) degişlidir.

Osaka şäherinde köçe iýmiti şäheriň azyk medeniýetiniň aýrylmaz bölegi bolup durýar we dotonbori we Kuromon bazarlary ýaly dürli açyk howada geçirilýän bazarlarda, şeýle hem festiwallarda we çärelerde duş gelip bolýar. Osaka şäherinde köçeleriň käbir meşhur azyk harytlaryna takoýaki (squid toplary), kuşi (çuň bişirilen skewerler), okonomiýaki (dürli maddalardan taýýarlanan tagamly pankek) degişlidir.

Soňky ýyllarda Ýaponiýada köçeleriň azyk önümleriniň dürli görnüşleritäze, innowasion köçeleriň azyk satyjylary peýda bolup, dürli naharlary we tagamlary hödürleýär. Bu köçeleriň satyjylarynyň köpüsi başagaý şäherlerde ýerleşýär we ýerli ýaşaýjylaryň hem, syýahatçylaryň hem arasynda meşhurdyr. Ýaponiýada köçe iýmiti dürli naharlary we tagamlary nusga almak üçin elýeterli we amatly usul bolup durýar. Ol ýurduň azyk medeniýetiniň aýrylmaz bölegidir.

Ýapon iýmiti sagdyn.

Ýapon iýmiti, köplenç, täze maddalara aýratyn üns berilýändigi we berhiz tutmakda dürli gök önümler, deňiz önümleri, dänäniň ulanylmagy sebäpli sagdyn hasaplanylýar. Adatça ýapon naharlary "içiju issai" diýen ýörelge esasynda, ýagny "bir çorba, bir ýana" diýmegi aňladýar. Bu bolsa dürli iýmitleriň tygşytly garyşdyrylmagyny höweslendirýär.

Ýapon naharlarynyň hem fermentasiýanyň berk däpleri bar. Bu däp saglyk ýagdaýyna peýdaly dyr öýdýärler. Miso, natto we sake ýaly fermentlenen iýmitler ýapon berhiz tutmagynyň giňden ýaýran bölegi bolup, olar iýmit siňdiriş ulgamyna peýdaly probiotiklere baýdyr.

Şeýle hem ýapon iýmiti, adatça, käbir günbatar naharlary bilen deňeşdirilende ýag we kaloriýa pes bolup, köplenç grilling, nahar bişirmek, buharbişirmek ýaly sagdyn nahar bişirmegiň usullary arkaly taýýarlanylýar.

Emma ýapon iýmitiniň beýleki naharlar ýaly, ulanylyp bilinýän belli bir serişdelere we taýýarlanyş usullaryna baglylykda ýokumlylyk gymmaty boýunça dürli-dürli bolup bilýändigini bellemek gerek. Ýapon naharlarynyň käbiri, meselem, tempura we tonkatsu. Olar gaty bişirilip, kaloriýada we ýagda ýokary bolmagy mümkin. Beýlekilerde bolsa suşi we saşimi ýaly naharlarda kaloriýa nyň we ýagyň azbolmagy mümkin. Umuman aýdanyňda, ýapon iýmiti sagdyn we tygşytly iýmitlenmek hasaplanylýar.

Ýapon iýmiti uzak ömür senagatynda esasy orun eýeleýär.

Ýapon berhiz tutmak we ýaşaýşyň endikleri köp wagtdan bäri uzaga çekip, sagdyn durmuş ýörelgesi bilen baglanyşyklydyr. Ýaponiýada durmuş amatlarynyň iň ýokary derejeleriniň biri bolup, ol köplenç ýurduň sagdyn iýmitlenmegi we ýaşaýşy sebäpli bolýar.

Ýapon naharlary "içiju issai" diýen ýörelge esasynda, ýagny "bir çorba, bir gapdal" diýmegi aňladýar. Bu bolsa dürli iýmitleriň tygşytly garyşdyrylmagyny höweslendirýär. Adatça ýapon naharlary bir tabak tüwi, bir gap miso çorba, dürli ownuk gaply gap-çanaklardan ýa-da "okazudan" ybaratdyr. Bu naharlarda grilllenen balyk, turşumly gök önümler, tofu, ösümlik esasly beýleki naharlar hem bar. Iýmite bolan bu paýhasly çemeleşme sagdyn bolmaga we uzaga çekmäge ýardam edýär diýip hasap edilýär.

Ýapon iýmiti hem adatça kaloriýada we ýagda pes bolup, protein, lif, witamin ýaly ýokumly maddalara baýdyr. Ýapon dietasy hem omega-3 ýagly kislotalaryň gowy çeşmesi bolan deňiz önümlerine baýdyr. Onuň düzümine miso we natto ýaly dürli fermentli iýmitler girýär. Olar probiotiklere baý bolup, saglyga peýdalydygyna/p >

Ýaponiýada berhiz tutmakdan başga-da, beden maşklaryny yzygiderli geçirmek we stresi dolandyrmak ýaly beýleki durmuş-medeni amallar ýurduň ýokary ömri bilen meşgullanmaga ýardam edýär diýip hasap edilýär. Umuman, ýapon berhiz we durmuş ýörelgesi ýurduň uzak ömür pudagynyň möhüm bölegi hasaplanylýar.